Język angielski bez granic

Egzamin dojrzałości to zapewne najważniejszy sprawdzian wiedzy, czekający każdego, kto pragnie kontynuować edukację na studiach wyższych. Ponieważ w jednej ze swych części jest on ukierunkowany na przetestowanie znajomości nowożytnego języka obcego, zdecydowana większość abiturientów podejmuje się pisemnego i ustnego zaprezentowania swojej wiedzy z języka angielskiego.

Przygotowania do egzaminu dojrzałości pochłaniają wiele wysiłku i czasu, a ten jest przeważnie ograniczony. Stąd też nauka winna być ukierunkowana na przyswajanie głównie tego materiału, którego opanowanie zagwarantuje uzyskane pozytywnej oceny. Nieznajomość zakresu wymagań, jakie egzamin dojrzałości stawia przed maturzystą, skazuje kandydata na intuicyjną, chaotyczną naukę przypadkowych aspektów języka, a w konsekwencji - zniechęca do dalszej pracy. Ważne jest zatem, aby abiturient poznał dokładnie stawiane mu wymogi i w oparciu o nie mógł zorganizować swój indywidualny plan nauki oraz powtórek.

W związku z powyższym prezentujemy listę działów tematycznych oraz zagadnień gramatycznych, których znajomość sprawdzana jest zarówno podczas pisemnego, jak i ustnego egzaminu maturalnego z języka angielskiego. Wymagania te są tożsame dla obu poziomów: podstawowego i rozszerzonego, przy czym wymogi przeznaczone jedynie dla poziomu rozszerzonego podano w nawiasach kwadratowych. Część zaprezentowanych zagadnień zawiera linki kierujące bezpośrednio do naszych propozycji materiału, którego przyswojenie gwarantuje maturalny sukces.




Człowiek - dane personalne, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje, [problemy etyczne].

Dom - miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszczeń domu i ich wyposażenia, wynajmowanie mieszkania, [kupno i sprzedaż mieszkania].

Szkoła - przedmioty nauczania, oceny i wymagania, życie szkoły, kształcenie pozaszkolne, [system oświaty].

Praca - zawody i związane z nimi czynności, warunki pracy i zatrudnienia, praca dorywcza, [rynek pracy].

Życie rodzinne i towarzyskie - okresy życia, członkowie rodziny, czynności życia codziennego, formy spędzania czasu wolnego, święta i uroczystości, styl życia, [konflikty i problemy].

Żywienie - artykuły spożywcze, przygotowanie potraw, posiłki, lokale gastronomiczne, [diety].

Zakupy i usługi - rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, reklama, [reklamacja], korzystanie z usług, [środki płatnicze, banki, ubezpieczenia].

Podróżowanie i turystyka - środki transportu, baza noclegowa, informacja turystyczna, wycieczki, zwiedzanie, wypadki i awarie.

Kultura - dziedziny kultury, twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze.

Sport - dyscypliny sportu, sprzęt sportowy, imprezy sportowe, [sport wyczynowy, sporty ekstremalne].

Zdrowie - higieniczny tryb życia, schorzenia, [ich przyczyny], objawy i leczenie, niepełnosprawni, uzależnienia, [system ochrony zdrowia].

Nauka, technika - odkrycia naukowe, wynalazki, obsługa i korzystanie z urządzeń technicznych, [współczesne środki przekazu i przetwarzania informacji]

Świat przyrody - klimat, świat roślin i zwierząt, krajobraz, zagrożenie i ochrona środowiska naturalnego, klęski żywiołowe, [przestrzeń kosmiczna].

Państwo i społeczeństwo - struktura państwa, urzędy, organizacje międzynarodowe, problemy i konflikty wewnętrzne i międzynarodowe, przestępczość, [polityka społeczna, partie i politycy, kościoły i religie, gospodarka].

Elementy wiedzy o krajach obszaru językowego, którego język jest zdawany.

Składnia

1. Zdania oznajmujące i pytające w czasach:

• Present Simple,
• Present Continuous,
• Present Perfect,
• Present Perfect Continuous,
• Past Simple,
• Past Continuous,
• Past Perfect,
• [Past Perfect Continuous],
• Future Simple,
• Future Continuous,
• [Future Perfect],
• [Future Perfect Continuous],
• Future Simple in the Past,
• [Future Perfect in the Past].

2. Zdania rozkazujące.

3. Zdania z podmiotem it:

• dla określania czasu, pogody, temperatury i odległości,
• [w tzw. Cleft sentences (np. It was only last week that he was awarded that prize.)],
• [w zdaniach w stronie biernej (np. It is believed that he can be elected president.)],
• w konstrukcji z for/of + dopełnienie + bezokolicznik,
• [z -ing ograniczone do zwrotów it’s worth i it’s no use],
• w konstrukcji z bezokolicznikiem (np. It’s time to go).

4. Zdania z podmiotem there ograniczone do there is/are, was/were, will be. [Wszystkie zdania z podmiotem there].

5. Pytania typu Question Tags, [“reply questions” i Question Tags po trybie rozkazującym, dopowiedzenia z inwersją typu: So do I, Nor/neither do I].

6. Zdania z dwoma dopełnieniami.

7. Zdania w stronie biernej w czasach: Present Simple, [Present Continuous], Past Simple, [Past Continuous], Present Perfect, Future Simple, Past Perfect [oraz z czasownikami see, hear, make i help, zdania typu: He is/was known to be... He is/was known to have been, Passive Gerund (np. She likes being admired), Passive Infinitive (np. They hoped to be invited.)].

8. Pytania pośrednie.

9. Zdania w mowie zależnej (twierdzenia, pytania i rozkazy, [równoważniki zdań, krótkie odpowiedzi, Question Tags)] z czasownikami typu say, tell, ask [i innymi różnymi czasownikami wprowadzającymi (np.: deny, accuse, suggest)] i następstwo czasów, [zdania w mowie zależnej nie wymagające zmiany czasów, if w porównaniu z whether].

10. Zdania współrzędnie złożone.

11. Zdania podrzędnie złożone:

• podmiotowe (np. What I know about it is confidential.),
• [orzecznikowe (np. The problem is that we need help.)],
• dopełnieniowe (np. He promised that he would come soon. He’d like everyone to enjoy the party. [All I did was (to) send him an apology.]),
• przydawkowe ograniczające i opisujące (np. The train that we wanted to take was delayed. My aunt, who has been helping our family for years, is a rich duchess.),
• okolicznikowe:
  • celu (np. I did it so as to save him time. [The Government passed that law in order that / so (that) this kind of antisocial behaviour could be punished.]),
  • czasu (np. Say your name when they ask you. Once he said it, everything changed.),
  • miejsca (np. They found themselves where they had never been before.),
  • porównawcze (np. Sylvia’s garden is as big as Margaret’s (is). I respect him more than words can say. Jake has as much courage as his older brother (has)., [The older I get, the happier I am. He speaks to me as if/though I were a child. He looks as if he’s tired. She speaks several languages as do Her parents.)],
  • przyczyny (np. I lent him the book because he asked me to. As it was quite late, we went straight home.),
  • przyzwolenia (np. Although he was big and strong, he didn’t want to fight.),
  • skutku (np. I worked till late so I was tired.),
  • [sposobu (np. She runs her business exactly as her two brothers do.)],
  • [stopnia (np. So much was he engaged in his work, that he didn’t hear anyone.)],
  • warunku - typu 0, I, II, [III i mieszane] (np. If too many people come, what shall we do? If he changed his ways he’d have more friends. [If he knew English he’d have represented Poland at last month’s conference in Great Britain. If he had gone to bed earlier yesterday he wouldn’t be so tired today.)],
    • - [inwersja w zdaniach warunkowych],
    • - [will i would po if].

[12. Zdania wyrażające życzenie lub przypuszczenie z wyrażeniami I wish, I’d rather, I’d sooner, I’d prefer, you’d better, suppose, supposing, if only, it’s high time.]

13. Konstrukcje bezokolicznikowe, [imiesłowowe] i gerundialne:

• czasownik + bezokolicznik (w tym used to [i to be supposed to]),
• czasownik + rzeczownik odsłowny (gerund),
• czasownik + dopełnienie + bezokolicznik,
• czasownik + dopełnienie + bezokolicznik bez to,
• konstrukcje typu : I’m glad to see you., too + przymiotnik + bezokolicznik (np. too old to work),
• wyrażenie to be going to,
• [czasownik + dopełnienie + imiesłów czynny],
• [czasownik + dopełnienie + imiesłów bierny],
• [konstrukcje z bezokolicznikiem typu: He was the first to come.].

14. Konstrukcja: have something done, [get sth done, have sb do sth, get sb to do sth].

15. Zdania wykrzyknikowe.

[16. Inwersja stylistyczna i inne formy emfatyczne, w tym:

• po wyrażeniach przeczących i ograniczających, (np. seldom, rarely, hardly, never, only) lub przysłówkowych okolicznikach miejsca (np. Rarely do I see so much enthusiasm in her eyes. Under no condition must you leave the town. Here comes the bride. Far in the distance was a crowd of people.),
• cleft sentences (np. It was John who told me that. What I like about him is his smile.),
• zastosowanie do i did (np. You do look nice today. Do come in. I did tell you.)].

Czasowniki

1. Bezokolicznik, [bezokolicznik przeszły], i formy osobowe.

2. Czasowniki posiłkowe.

3. Czasowniki modalne z bezokolicznikiem zwykłym, [zwykłym ciągłym, perfektywnym i perfektywnym ciągłym] (np. He must do it. [He must have done it. He can’t be working in the garden now. They must have been drinking.]):

• Can używany do wyrażenia umiejętności, przypuszczenia, prośby, przyzwolenia oraz z tzw. czasownikami postrzegania,
• Could używany do wyrażenia umiejętności, możliwości [w przeszłości] lub w trybie warunkowym, próśb oraz z czasownikami postrzegania, możliwości w czasie przeszłym, gdy ta możliwość nie została wykorzystana, [irytacji związanej z niewykonaniem czegoś przez kogoś],
• May używany do wyrażenia przypuszczenia i prawdopodobieństwa w odniesieniu do teraźniejszości, przyszłości [i przeszłości] oraz przyzwolenia i pytania o przyzwolenie, [may as well],
• Might używany do wyrażenia przypuszczenia i prawdopodobieństwa w odniesieniu do teraźniejszości, przyszłości [i przeszłości, irytacji związanej z niewykonaniem czegoś przez kogoś], przyzwolenia oraz w bardzo grzecznych prośbach, [might as well],
• Must używany do wyrażenia przypuszczenia graniczącego z pewnością w odniesieniu do teraźniejszości, przyszłości [i przeszłości] lub konieczności, w tym mustn’t do wyrażenia zakazu i needn’t dla wyrażenia braku konieczności w odniesieniu do teraźniejszości [lub czynności wykonanej w przeszłości],
• Will używany do wyrażenia postanowienia lub prośby, pewności [oraz przypuszczenia, jak również niechęci do wykonania czegoś lub odmowy oraz charakterystycznego, typowego zachowania, w tzw. Coloured Future],
• Shall używany do wyrażenia propozycji, ofert i sugestii [oraz, w stylu formalnym, zasad i reguł, w tzw. Coloured Future],
• Would używany do wyrażenia przypuszczenia w odniesieniu do teraźniejszości, przyszłości i przeszłości, próśb i ofert z like [i prefer, wouldn’t do wyrażania braku chęci do wykonania jakiejś czynności w przeszłości oraz charakterystycznego, typowego zachowania w przeszłości],
• Should i ought to używane do wyrażenia powinności lub krytyki w odniesieniu do teraźniejszości, przyszłości [lub przeszłości] i prawdopodobieństwa,
• [Dare, need, needn’t have w porównaniu z didn’t need].

4. Tryb rozkazujący.

5. Czasowniki regularne i nieregularne.

6. Imiesłów czynny i bierny.

7. Czasowniki wyrażające stany i czynności - różnice w użyciu czasów.

8. Czasowniki złożone (Phrasal Verbs).

9. Budowa słowotwórcza czasownika.

10. Czasy gramatyczne:

• Present Simple używany do wyrażenia czynności lub stanów trwających nieprzerwanie lub powtarzających się, czynności mających charakter stały, rozkładów czasowych, [komentarzy i w opowiadaniach i relacjach sportowych, w instrukcjach], w zdaniach warunkowych typu 0 i I, w zdaniach czasowych,
• Present Continuous używany do wyrażenia czynności odbywającej się w tej chwili, w bieżącym okresie czasu lub w najbliższej przyszłości, [czynności powtarzających się i uważanych za irytujące (always, constantly, continually i forever) i w zdaniach czasowych po while],
• Present Perfect używany do wyrażenia czynności lub stanów, które miały miejsce ostatnio lub które nastąpiły lub nie nastąpiły w przeszłości i trwają do teraz lub ich skutki mają wpływ na sytuację obecną, czynności lub stanów, które miały miejsce w okresie czasu obejmującym chwilę obecną, [w zdaniach czasowych, w konstrukcjach typu: it is the first time],
• Present Perfect Continuous używany do wyrażenia czynności, która zaczęła się w przeszłości i trwa do teraz lub już się skończyła, a jej skutki są nadal widoczne lub takiej, która dopiero co się skończyła [oraz czynności powtarzającej się od jakiegoś czasu],
• Past Simple używany do wyrażenia czynności lub stanów, które miały miejsce w przeszłości lub powtarzały się w przeszłości, w mowie zależnej, w zdaniach warunkowych II typu, [po wyrażeniach I wish, it’s time, I’d rather, as if, if only, suppose, supposing],
• Past Continuous używany do wyrażenia czynności, która odbywała się w pewnym momencie w przeszłości lub trwała przez pewien czas, w mowie zależnej, [w wyrażeniach : I was wondering, I was hoping, I was thinking],
• Past Perfect używany do wyrażenia czynności lub stanów przeszłych poprzedzających inne czynności lub stany przeszłe [lub zakończonych przed określonym momentem w przeszłości, w zdaniach warunkowych III typu, po wyrażeniach : I wish, I’d rather, as if, if only], w mowie zależnej, [w konstrukcji typu it was the first time],
• [Past Perfect Continuous używany do wyrażenia czynności, które były wykonywane przez pewien okres i poprzedzały inne czynności lub stany, po wyrażeniach I wish, I’d rather, if only, as if, w mowie zależnej],
• Future Simple używany do wyrażenia stanu lub czynności przyszłej niezależnej od woli człowieka, lecz wynikającej z okoliczności zewnętrznych, dla wyrażenia postanowienia, obietnicy, decyzji, dla wyrażenia czynności, które zostaną wykonane w przyszłości, w zdaniach warunkowych I typu, w zdaniach czasowych,
• Future Continuous używany do wyrażenia czynności, która będzie odbywała się w pewnym momencie w przyszłości, [w zdaniach czasowych z while] oraz w pytaniach o czyjeś plany,
• [Future Perfect używany do wyrażenia czynności, które odbędą się do określonego momentu w przyszłości lub stanów, które będą trwały przez jakiś czas do określonego momentu w przyszłości],
• [Future Perfect Continuous do wyrażania czynności, które będą wykonywane przez określony czas do pewnego momentu w przyszłości],
• Future Simple in the Past w mowie zależnej oraz zdaniach warunkowych II typu,
• [Future Perfect in the Past w zdaniach warunkowych III typu i w mowie zależnej].

[11. Tryb łączący (np. z czasownikami suggest, insist, demand), zwrot it’s essential.]

Rzeczowniki

1. Rzeczowniki określające nazwy rzeczy i pojęć, tzw. „policzalne” i „niepoliczalne”.

2. Liczba mnoga regularna i nieregularna, [rzeczowniki mające tylko formę liczby pojedynczej lub mnogiej lub dwie formy liczby mnogiej, liczba mnoga rzeczowników złożonych].

3. Forma dzierżawcza (-of i Saxon Genitive [oraz double genitive]).

4. Rodzaj.

5. Rzeczowniki złożone.

6. Rzeczowniki użyte przymiotnikowo (np. a book cover).

7. Budowa słowotwórcza rzeczownika.

Przedimki

1. Przedimek nieokreślony, określony i zerowy.

Przymiotniki

1. Stopniowanie regularne i nieregularne (good, bad, little, far, [old]) używane do porównań w stopniu równym, [niższym], wyższym i najwyższym, [w konstrukcjach typu: the sooner, the better i I’m getting more and more impatient].

2. Użycie przymiotników z so, such, how i what.

3. Przymiotnik dzierżawczy.

4. Budowa słowotwórcza przymiotnika.

[5. Przymiotnik złożony typu fair-haired.]

[6. Miejsce przymiotnika w zdaniu.]

[7. Kolejność przymiotników przed rzeczownikiem.]

[8. Użycie przymiotników z przedimkiem określonym (np. the rich, the poor).]

[9. Przymiotnik po czasownikach postrzegania.]

Przysłówki

1. Stopniowanie regularne i nieregularne.

2. Przysłówek too i enough.

3. Miejsce przysłówka w zdaniu.

[4. Przysłówki o dwóch znaczeniowo różniących się formach (np. hard-hardly, late-lately).]

Zaimki

1. Zaimek osobowy.

2. Zaimek dzierżawczy.

3. Zaimek zwrotny i emfatyczny.

4. Zaimek wskazujący.

5. Zaimek pytający.

6. Zaimek względny.

7. Zaimek wzajemny.

8. Zaimek nieokreślony:

• some, any, no, every i złożenia z nimi,
• none, either, neither,
• many, much, few, a few, little, a little,
• another, other, others, the other, the others,
• enough,
• both, all.
• every, each,
• enough,
• both, all,
• [either - or, neither – nor].

9. Zaimek bezosobowy you, [one].

Liczebniki

1. Liczebniki główne i porządkowe.

Przyimki

1. Przyimki określające miejsce, kierunek, odległość.

2. Przyimki określające czas.

3. Przyimki przyczyny.

4. Przyimki sposobu.

5. Przyimki po niektórych czasownikach i przymiotnikach.

Spójniki

1. Spójniki: and, or, but, if, unless, that, till, until, when, where, while, after, before, because, (al)though, so,[in spite, on condition that, despite, as long as, supposing, providing/provided that, so as, even though, even if, whereas, as if, as though].


Od abiturienta wymaga się ponadto umiejętności tworzenia pism i listów formalnych oraz nieformalnych, a także zdolności komponowania krótszych form wypowiedzi. Ich szczegółowy wykaz oraz wzory znajdują się TUTAJ.


Powyższe dane zaczerpnięte zostały z Informatora o egzaminie maturalnym od 2008 roku. Język angielski, opracowanego w Centralnej Komisji Egzaminacyjnej we współpracy z okręgowymi komisjami egzaminacyjnymi, Warszawa 2007, s. 33-34, 38-45. Kompletny Informator oraz inne wiadomości na temat egzaminu maturalnego dostępne są na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej: www.cke.edu.pl.